Mang thai là một hành trình kỳ diệu. Quá trình hình thành con người từ một tế bào nhỏ phát triển thành một đứa trẻ biết thở, biết cử động, biết vui, biết buồn….là một chặng đường rất dài nhưng đầy hạnh phúc, mong chờ cho các bậc cha, mẹ.
Ở những người phụ nữ có chu kỳ kinh đều, hàng tháng, từ một trong 2 buồng trứng sẽ có một nang noãn trưởng thành và rụng vào khoảng thời gian giữa chu kỳ kinh. Sau khi rụng, noãn sẽ di chuyển vào ống dẫn trứng. Tại đây, sau khi được thụ tinh, trứng tiếp tục hành trình di chuyển của mình về phía buồng tử cung để làm tổ vào lớp nội mạc tử cung trong khoang tử cung và tiếp tục phát triển thành thai.
Trong quá trình đó, khoảng thời gian từ lúc thụ thai, làm tổ cho đến khi siêu âm nhìn thấy thai, có tim thai trong buồng tử cung là một giai đoạn rất quan trọng với rất nhiều câu hỏi mà các bà mẹ thường gặp như: làm sao để biết là mình có thai? Khi nào thì thử que lên 2 vạch? Khi nào thì có thể nhìn thấy thai trên siêu âm? Khi nào thì Bác Sĩ cho làm xét nghiệm Beta- hCG và theo dõi kết quả ấy như thế nào?…..
Các bạn hãy cùng với các Bác Sĩ của khoa Sản- Nhi Viện Y Học Biển trả lời những câu hỏi này nhé.
Beta- hCG là gì?
hCG còn được gọi là hormone thai kỳ. Đây là một glycoprotein có hoạt tính sinh học tương tự như hoocmon Luteinizing. Hầu như hCG chỉ được sản xuất ở nhau thai (Có một lượng rất nhỏ được tổng hợp trong thận thai nhi).
Các khối u ác tính khác nhau cũng tạo ra hCG, đôi khi với số lượng lớn, đặc biệt là các khối u Tế bào nuôi. hCG cũng được tạo ra với lượng rất nhỏ trong mô của phụ nữ không mang thai, có lẽ chủ yếu ở thùy trước tuyến yên.
Vì vậy, với những người phụ nữ bình thường, không có các bệnh lý tế bào nuôi. Việc phát hiện ra hCG trong máu hoặc nước tiểu luôn luôn cho thấy dấu hiệu có thai
Vậy, làm sao để phát hiện ra mình có thai?
Khi có thai, bên cạnh những thay đổi về cơ thể mẹ, sự rối loạn kinh nguyệt như chậm kinh, rong kinh, ra huyết bất thường chúng ta cần căn cứ vào các xét nghiệm. Các xét nghiệm phát hiện hCG trong máu mẹ và nước tiểu với độ chính xác cao là cơ sở cho các xét nghiệm nội tiết trong thai kỳ.
Với một xét nghiệm đảm bảo chất lượng, hCG có thể được phát hiện trong huyết thanh hoặc nước tiểu từ 8 đến 9 ngày sau khi thụ tinh. Thời gian xuất hiện muộn của hCG trong huyết thanh không quá 1,4 đến 2,0 ngày.
Que thử thai giúp tìm hCG trong nước tiểu:
Trong số các xét nghiệm phát hiện hCG trong nước tiểu, thì que thử thai là dụng cụ phổ biến nhất. Hàng năm, có triệu bộ dụng cụ kiểm tra mang thai được sử dụng.
Trong một nghiên cứu tại Hoa Kỳ, Cole và các cộng sự (2011) phát hiện rằng: để chẩn đoán chính xác 95% trường hợp có thai tại thời điểm chậm kinh thì que thử thai phải dương tính ở nồng độ hCG là 12,5 mIU/mL.
Tuy nhiên, trên thực tế, với nồng độ hCG là 100 mIU / mL, chỉ có 44% các que thử thai được hiển thị rõ ràng 2 vạch dương tính. Và chỉ có khoảng 15 % các trường hợp mang thai có thể được chẩn đoán vào thời điểm bà mẹ bị chậm kinh.
Bên cạnh đó, thử que chỉ cho chúng ta kết quả có hay không hCG trong nước tiểu chứ không thể cho các mẹ biết về: giới tính thai, sự phát triển của thai và có một tỷ lệ rất nhỏ cho kết quả sai.
Vì vậy, các bà mẹ nếu vào thời điểm chậm kinh thử que âm tính, thì vẫn chưa chắc chắn mình không có thai đâu nhé. Các bạn có thể thử que lại sau 5-7 ngày hoặc đến khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa Sản để được làm thêm các xét nghiệm khác. Trong đó có xét nghiệm định lượng Beta- hCG máu, là một xét nghiệm có độ chính xác cao.
Xét nghiệm Beta-hCG máu giúp tìm hCG trong máu mẹ:
Định lượng Beta- hCG máu là một xét nghiệm có độ chính xác cực cao. Xét nghiệm có thể phát hiện hCG trong huyết thanh trong huyết thanh thấp như 1,0 mIU/mL bằng kỹ thuật miễn dịch. Với các xét nghiệm miễn dịch – siêu âm cực nhạy, giới hạn phát hiện thậm chí còn thấp hơn (Wilcox, 2001).
Với xét nghiệm máu, sự tăng của Beta- hCG có thể phát hiện được trong huyết tương của phụ nữ mang thai vào thời điểm 7 đến 9 ngày sau khi thụ tinh, tức là trước cả thời điểm bà mẹ thấy chậm kinh và là cơ sở để khẳng định sự có thai, theo dõi sự phát triển của thai trong giai đoạn sớm của thai kỳ.
Dưới đây là bảng theo dõi nồng độ Beta- hCG dựa trên tuổi thai (tính từ ngày đầu tiên của kỳ kinh cuối cùng- chỉ có giá trị tham khảo):
- 3 tuần: 5 – 50 mIU/ml
- 4 tuần : 5 – 426 mIU/ml
- 5 tuần: 18 – 7,340 mIU/ml
- 6 tuần : 1,080 – 56,500 mIU/ml
- 7- 8 Tuần: 7, 650 – 229,000 mIU/ml
- 9- 12 tuần: 25,700 – 288,000 mIU/ml
- Phụ nữ không mang thai: <5.0 mIU/ml
- Phụ nữ mãn kinh : 5 mIU/ml
Các Bác Sĩ theo dõi Beta-hCG như thế nào?
Khi đọc kết quả xét nghiệm Beta-hCG của bạn, các Bác Sĩ sẽ chú ý đến 2 vấn đề sau:
Thứ nhất: giá trị của Beta- hCG của bạn có nằm trên ngưỡng phân biệt- phải nhìn thấy thai trên siêu âm đường âm đạo không?
Ngưỡng phân biệt là gì? Đó là giá trị Beta- hCG mà nếu kết quả xét nghiệm của bạn trên mức này, bắt buộc phải nhìn thấy thai trong buồng tử cung trên siêu âm đường âm đạo nếu là thai kỳ bình thường.
Nếu xét nghiệm ở trên ngưỡng này mà trên siêu âm đường âm đạo vẫn chưa nhìn thấy thai thì có thể gặp các trường hợp: thai ngoài tử cung, thai chết lưu, thai đã sảy hoặc bệnh tế bào nuôi… Đặc biệt, trong những trường hợp đa thai, mức độ tăng hCG rất cao so với những trường hợp đơn thai.
Vậy ngưỡng phân biệt là bao nhiêu?
Năm 1994, Barnhart và cộng sự đã báo cáo rằng một người có nồng độ P-hCG huyết thanh > 1500 mIU / mL mà không quan sát thấy thai trong tử cung trên siêu âm âm đạo thì 100% là không phải một thai kỳ sống.
Năm 2013 Connolly và các cộng sự đã đưa ra bằng chứng cho thấy ngưỡng cao hơn. Họ ghi nhận rằng khi mang thai sống trong tử cung, một túi thai đã sẽ được nhìn thấy ở 99% trường hợp với mức phân biệt là 3510 mIU / mL.
Tại nước ta, qua các nghiên cứu, các trung tâm Sản- Phụ khoa đặt ngưỡng phân biệt ở mức Beta- hCG > 2000 mIU / mL.
Thứ hai: là sự thay đổi của Beta- hCG giữa 2 lần làm xét nghiệm cách nhau 48h.
Nếu mức Beta-hCG lần thử đầu tiên thấp hơn giá trị ngưỡng phân biệt (thường là 2000 mUI/ml), chúng ta thường khó khẳng định được tình trạng và vị trí làm tổ của thai vì kích thước túi thai lúc này rất nhỏ, máy siêu âm khó có thể quan sát được.
Hoặc nếu bạn muốn đánh giá sự phát triển của thai trong những trường hợp thai trong buồng tử cung có túi thai, nhưng chưa có tim thai hoặc nghi ngờ thai chết lưu.
Các xét nghiệm Beta-hCG nối tiếp cách nhau 48h sẽ được Bác Sĩ chỉ định để đánh giá sự phát triển của thai. Sự tăng hoặc giảm và mức độ tăng giảm của nồng độ Beta- hCG sẽ giúp các Bác Sĩ đưa ra hướng điều trị và theo dõi thích hợp.
Thứ nhất, với những thai kỳ tiến triển bình thường , Kadar và Romero (1987) báo cáo rằng, trung bình, sau mỗi 48h, giá trị Beta- hCG sẽ tăng gấp 2 lần (thấp nhất là tăng 66%). Nếu Beta-hCG tăng dưới mức này, có thể gợi ý đến tình trạng thai ngoài tử cung hoặc những thai phát triển yếu, có nguy cơ chết thai sớm.
Bên cạnh đó, Silva và các đồng nghiệp (2006) cũng cảnh báo rằng: kể cả khi giá trị Beta- hCG tăng trong giới hạn bình thường, vẫn có nguy cơ bệnh nhân bị thai ngoài tử cung.
Những trường hợp có kết quả Beta- hCG không thay đổi hoặc giảm sẽ gợi ý các Bác Sĩ nghĩ đến những trường hợp thai bất thường như: thai ngoài tử cung, sảy thai, thai chết lưu…. Và có thể tiến hành thêm những xét nghiệm khác để hỗ trợ chẩn đoán.
Kết luận: Qua bài viết trên, chúng tôi hy vọng sẽ cung cấp cho các bà mẹ những hiểu biết cơ bản về xét nghiệm Beta-hCG- một xét nghiệm rất phổ biến trong thời kỳ đầu của thai nghén. Tuy nhiên, việc đọc và phân tích kết quả xét nghiệm này rất phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên môn và thay đổi tùy từng trường hợp cụ thể của người bệnh. Vì vậy, khi nghi ngờ mình có thai, các mẹ hãy đến các cơ sở y tế chuyên ngành Sản- Phụ khoa để được làm xét nghiệm và nhận sự tư vấn, theo dõi đầy đủ, chính xác nhất.
Chúc các mẹ có thai kỳ mạnh khỏe, mẹ tròn, con vuông.
(Nguồn: Williams Obstetrics 24th edition, Chap 5; Chap 9; Chap 19)
BS Nguyễn Công Điệp